ROZDZIAŁ VIII
TIURNIURY I MUNDURY
Ponoć nie suknia zdobi człowieka. Przeczy temu zaprezentowany tu żurnal mody 2. połowy XIX oraz początku XX wieku. Opisy strojów i słowniczek przygotowała Ewa Orlińska-Mianowska z Muzeum Narodowego w Warszawie.
 |
 |
 |
|
Ilustracje z „Tygodnika Mód i Powieści” z 1871 roku (Muzeum Literatury w Warszawie)
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
||
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
 |
|||
 |
 |
 |
 |
|||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
 |
agażanty lub angażanty (fr. engageants) – koronkowe ozdoby rękawów męskich i damskich ubiorów, charakterystyczne dla mody XVIII w. Komplet agażantów składał się z zestawu koronek noszonych przy mankietach sukni, a także przy butach i kołnierzu.
anglezy (loki angielskie) – typ uczesania, który pojawił się w okresie biedermeieru; włosy rozdzielone przedziałkiem pośrodku nad czołem, gładko ściągnięte
i zebrane w kok z tyłu, po bokach, ponad uszami, skręcone w sprężynki i upięte w pojedynczych pasmach.
aplikacja – ozdabianie tkanin lub ubiorów przez naszywanie na nie fragmentów tkanin lub pasmanterii, koralików, koronek, cekinów, tworzących dekoracyjne motywy, często uzupełniane haftem.
attyla – kurtka z munduru husarskiego, w charak-terystyczny sposób szamerowana, nazywana także dolmanem (dołmanem), który był spodnim ubiorem, składającym się na narodowy ubiór węgierski. Na attylę noszono krótki płaszczyk podszyty barankiem, zwany mente, tak jak wierzchni ubiór noszony do stroju węgierskiego na dolmanie.
baranek, baranki – obszycie z czarnych lub białych
baranków, czasem specjalnie strzyżonych i farbowa- nych, które ozdabiało kobiece zimowe ubiory – obłożenie brzegów damskiego kontusika, kołnierza, mankiecików oraz kołpaczka.
bawet (fr. bavette – śliniak) – nazwą tą określano trójkątny, ozdobny przód stanika, pelerynkę lub narzutkę damską, a także cienką chusteczkę okrywającą dekolt.
bermyca (niem. czapka niedźwiedzia) – wysoki kołpak z niedźwiedziego futra, wojskowe nakrycie głowy, wprowadzone do umundurowania przez Fryderyka Wilhelma, ojca Fryderyka Wielkiego, początkowo przypisane grenadierom i pułkom gwardyjskim, później noszone także przez gwardzistów Napoleona i wojsko polskie Księstwa Warszawskiego, współcześnie znak rozpoznawczy gwardii królowej angielskiej.
binda – 1. noszona na szyi ozdoba ze wstążki, koronki lub aksamitki, do której przyszywano lub na którą nizano naszyjniki czy różnego rodzaju jubilerskie ozdoby, wprowadzona do mody w okresie rokoka, noszona także do strojów balowych w latach 70. i 80. XIX w. W tym okresie szczególnie popularne były bindy z czarnej
bermyca (niem. czapka niedźwiedzia) – wysoki kołpak z niedźwiedziego futra, wojskowe nakrycie głowy, wprowadzone do umundurowania przez Fryderyka Wilhelma, ojca Fryderyka Wielkiego, początkowo przypisane grenadierom i pułkom gwardyjskim, później noszone także przez gwardzistów Napoleona i wojsko polskie Księstwa Warszawskiego, współcześnie znak rozpoznawczy gwardii królowej angielskiej.
binda – 1. noszona na szyi ozdoba ze wstążki, koronki lub aksamitki, do której przyszywano lub na którą nizano naszyjniki czy różnego rodzaju jubilerskie ozdoby, wprowadzona do mody w okresie rokoka, noszona także do strojów balowych w latach 70. i 80. XIX w. W tym okresie szczególnie popularne były bindy z czarnej
aksamitki, z długimi końcami opadającymi na plecy;
2. w modzie męskiej 2. połowy XIX i początku XX w. bindą nazywano rodzaj opaski czy też pokrowca, służącego do modelowania wąsów i ich zabezpieczenia przed odkształceniem podczas snu.
binokle – okulary bez zauszników, utrzymywane na nosie za pomocą sprężynki lub podtrzymywane ręką za niewielki uchwyt. Noszone przez panie na sznureczku sięgającym do paska, a przez panów w kieszonce kamizelki; nazywano je także pince-nez (szczypiące nos) ze względu na odpowiednio skonstruowany uchwyt nosa. Modne akcesorium kobiecego ubioru w XIX i na początku XX w., podobnie jak lorgnon.
biżuteria żałobna – była wyrazem patriotycznych uczuć, często upamiętniała także ważne powstańcze wydarzenia. Dla uczczenia bitwy o Olszynkę Grochowską noszono specjalne pierścienie. Bitwy (pod Ostrołęką, Dębem Wielkim, Stoczkiem, Grochowem, Wolą i Warszawą) upamiętniano także na miniaturowych medalikach. Krzyżyki z Olszynki, według tradycji, wykonane były z gałązek olch rosnących na polu bitwy pod Grochowem. Pomysł wykonania krzyżyków tradycja łączy z inicjatywą Klaudyny Potockiej i Adama Mickiewicza. W okresie powstania listopadowego upowszechniła się moda noszenia kokard narodo-
wych z wizerunkiem Orła. Masową produkcją kokard biało lakierowanych, z Orłem na czerwonym polu, zajmowała się fabryka Mintera. Biżuterię żałobną noszono w XIX w. w całej Europie. Wyrażano przez nią smutek i żal po stracie zmarłego, stanowiła dopełnienie ubioru noszonego w czasie żałoby. Nosiła ją m.in. królowa Wiktoria po śmierci księcia Alberta. Modna była także biżuteria sentymentalna, wykonywana zazwyczaj z włosów ukochanej osoby – rodzaj pamiątki, wręczanej często przy rozstaniu.
bluzka – zjawiła się na stałe w ubiorze pod koniec XIX w., w okresie powstania mody na usamodzielnienie górnej części stroju i zerwanie z systemem jednolitej sukni. Szyta zwykle z lekkich tkanin, płótna, batystu, jedwabiu, ozdabiana koronkami, riuszkami, falbankami, zakładkami i wkładana pod żakiet, podobna była w kroju do męskiej koszuli z kołnierzykiem, w pewnym okresie mody dosyć wysokim, przybierającym formę stójki, usztywnianej dodatkowo specjalnymi, szylkretowymi sztywnikami.
bulioniki – frędzle wyrabiane z różnego rodzaju nici jedwabnych, wełnianych, złotych oraz wstążek, służące do ozdoby stroju.
chantilly (od miasta Chantilly w pn.-wsch. Francji) –
klockowa koronka, wytwarzana z czarnych jedwabnych nici, charakteryzująca się tłem oczkowym i kwiatowym wzorem w płócienku. Na desenie koronek chantilly składały się bukiety i kosze kwiatów; popularna w XVIII w., szczególnie ceniona przez Marię Antoninę.chwosty – pasmanteryjne ozdoby w formie zebranych w wiązkę frędzli.
cylinder (gr. kylindros – walec) – wysoki, sztywny kapelusz z główką w formie walca i wąskim rondem, najczęściej wykonany z atłasu, rzadziej z aksamitu i filcu; zazwyczaj w kolorze czarnym, jednak w 2. połowie XIX w. noszono również cylindry kolorowe. Cylindry popularne były na przełomie XIX i XX w.; obecnie używane rzadko – do stroju wieczorowego, jak również w jeździectwie, w konkurencji ujeżdżenie. Rodzajem cylindra jest szapoklak – składany i z wewnętrzną sprężyną.
czepek – nakrycie głowy mężatek; choć nawet modny, zawsze dodawał kobiecie stateczności. Najbardziej wyszukane czepki nosiły rokokowe damy, wielkością
i formą owe czepki przewyższały kapelusze. Ich koronki, batystowe falbany i wstążki wzbogacano kwiatami
i ozdobami z pasmanterii lub papier-mâché. Czepek symbolizuje zmianę stanu cywilnego kobiety. Uroczystość oczepin, ścinania warkoczy pannie młodej
i zakładania czepka jest częścią rytuału zaślubin. Trudno szukać znamion mody w strojach starszych kobiet – zwykle są to ubiory z rysem ponadczasowości
i dostojeństwa, złożone z elementów mód minionych.
delia – okrycie męskie podbite futrem, noszone w XVI i 1. połowie XVII w. Najpierw zakładano je na rękawy, później często narzucano tylko na ramiona. Stosownie do mody, delie miały różną długość, podobnie zmieniała się też długość ich kołnierzy. Zapinano je na guzy, później także na pętlice. W lecie noszono delie bez futra.
| egreta – ozdoba z piór, przypinana do kapelusza lub fryzury, czasem także wraz z jubilerską oprawą. Popularna w XIX i do lat 30. XX w. Nazwa wzięła się od rodzaju ptaków z rodziny czaplowatych (łac. egretta), których pióra są podstawowym materiałem tego rodzaju ozdób.
|
 |
fular – rodzaj męskiego, niedużego szalika, wykonanego z atłasu, tafty lub serży, wiązanego pod szyją. Ma podobną genezę jak krawat. Wywodzi się z umundurowania wojskowego.
haft angielski – typ haftu ażurowego, o dziurkowanym wzorze i wypukłych brzegach, obrzuconych gęsto ściegiem dzierganym, przeważnie biały; stosowany głównie w XIX i XX w.
kanotier (fr. canotier – wioślarz) – kapelusz ze słomki ryżowej, z niską płaską główką i niedużym rondem, o otoku ozdobionym szeroką czarną aksamitką. Wszedł do mody w 2. połowie XIX w. i był noszony zarówno przez panie jak i panów. W 1. połowie XX w. był akcesorium mody męskiej.
kapelusz stosowany – męski kapelusz, wywodzący się z XVIII-wiecznego tricorna, a później piroga, noszony do munduru wojskowego i urzędniczego w 1. połowie XIX w.
kilt – męska spódniczka, gładka z przodu, plisowana z tyłu i po bokach, część narodowego stroju szkockiego.
haft angielski – typ haftu ażurowego, o dziurkowanym wzorze i wypukłych brzegach, obrzuconych gęsto ściegiem dzierganym, przeważnie biały; stosowany głównie w XIX i XX w.
kanotier (fr. canotier – wioślarz) – kapelusz ze słomki ryżowej, z niską płaską główką i niedużym rondem, o otoku ozdobionym szeroką czarną aksamitką. Wszedł do mody w 2. połowie XIX w. i był noszony zarówno przez panie jak i panów. W 1. połowie XX w. był akcesorium mody męskiej.
kapelusz stosowany – męski kapelusz, wywodzący się z XVIII-wiecznego tricorna, a później piroga, noszony do munduru wojskowego i urzędniczego w 1. połowie XIX w.
kilt – męska spódniczka, gładka z przodu, plisowana z tyłu i po bokach, część narodowego stroju szkockiego.
kołpak – nakrycie głowy o kolistym denku i futrzanym wysokim otoku, czasem przeciętym nad czołem i wywiniętym. Od r. 1790 nazywano tak także nakrycia głowy żołnierzy piechoty polskiej.
kontusz – ubiór noszony na żupanie, który przyjął się w Polsce w latach 30. XVII w. Początkowo skromny, podbity futrem, w późniejszym okresie bardziej uroczysty, wyparł noszoną wcześniej na żupanie delię. Późną cechą kontusza stały się wyloty, zwane łapciami, czyli rozcięte od pach po łokcie rękawy, nawiązujące do ubiorów wschodnich. Długie rękawy, zakończone mankietami o charakterystycznym kształcie, wywijano, zarzucając je na plecy. Długość kontusza zmieniała się w zależności od mody i okoliczności, w jakich był noszony. Noszenie kontusza wyrażało także pewną postawę – zwykle było wyrazem uczuć patriotycznych i zaangażowania w sprawy narodowe, stąd też ubiór ten, podobnie jak czamara, był strojem powstańców lub stanowił inspirację dla powstańczej i patriotycznej mody.kostium kąpielowy – jako ubiór przeznaczony do zażywania kąpieli wodnych i słonecznych pojawił się w modzie dopiero w 1. połowie XIX w. Początkowo były to pantalony dla pań, schowane pod obszerną tuniką, zakrywającą dekolt, i bluzy dla panów; do tego noszono czarne pończochy i trzewiki oraz słomkowe kapelusze. W końcu XIX w. kostium kąpielowy składał się z sięgających kolan barchanowych majtek w białe i pąsowe pasy, bluzki z kretonu z falbankami, noszonej na gorset, i czepka ceratowego z pąsową kokardą. Do lat 20. XX w. kostiumy nie odsłaniały zbyt wiele ciała; zmiana zaszła, gdy dostrzeżono zdrowotne walory kąpieli słonecznych. Długą tunikę z niewielkim dekoltem wyparły wówczas kostiumy odsłaniające plecy i ramiona, a także nogi.
krynolina – produkowana od lat 40. XIX w. sztywna halka, początkowo lniana, z usztywniającym wątkiem z końskiego włosia, czemu zawdzięcza swoją nazwę (wł. crino – końskie włosie i lino – len), później z elastycznych metalowych listew o ażurowej konstrukcji. To rozwiązanie nawiązywało do XVIII-wiecznych paniers. Maksymalne rozmiary krynoliny osiągnęły w 1858 r., gdy przybrały kształt kopuły. Około roku 1860 największe elegantki nosiły jeszcze szersze spódnice, które osiągały obwód nawet 6-8 metrów. Później stały się nieco spłaszczone z przodu, a tył ich był nieco
wydłużony; w sukniach balowych przechodził w tren. Suknie o wyrazistych ozdobnych aplikacjach – ożywiające gładkie kopuły spódnic – wprowadził pierwszy twórca wielkiej paryskiej mody, Charles Frederick Worth, uważany za ojca haute couture, który w 1859 r. otworzył swój dom mody w Paryżu. W połowie XIX w., podobnie jak w poprzednim stuleciu, Paryż i dwór słynącej z urody i elegancji cesarzowej Eugenii, która starała się dorównać pod tym względem królowej Marii Antoninie, był stolicą mody. To dla cesarzowej Eugenii, a także innych koronowanych głów i przedstawicielek europejskiej arystokracji, Worth tworzył swoje największe kreacje.
lorgnon – okulary na długiej oprawce, podobnej do nożyc, bardzo modne pod koniec XIX w.
magierka – męska czapka pochodzenia węgierskiego, podobna do kołpaka z filcu.
monokl – dawniej mała lunetka, przykładana do jednego oka, później szkło okularowe, wkładane wprost do oczodołu, pozwalające przyglądać się dokładnie wybranym obiektom. Monoklem posługiwali się od 2. ćwierci XIX w. głównie mężczyźni. Często, przykładając go do oka w towarzystwie pań, demonstrowali swoje nimi zainteresowanie.
mufka (zarękawek) – zimowe akcesorium kobiecego ubioru, ochrona dla rąk. Zazwyczaj szyta z futra, aksamitu lub innej tkaniny w formie rulonu, wewnątrz ocieplana i wyposażona czasem w dodatkowe kieszonki na kilka ważnych drobiazgów; oprócz chusteczki mógł być tam flakonik perfum, portmonetka. Choć ta ostatnia pojawiła się stosunkowo późno. Panie pieniędzy przy sobie nie nosiły, może tylko bilon, który rzucały na tacę lub biedakom na ulicy. Zakupy opłacał małżonek, i to po wystawieniu rachunku za kilka sesji zakupowych żony, głównie gdy chodziło o suknie, tkaniny i różne dodatki.
pardessus – długi płaszcz sukienny z kołnierzem obszytym aksamitem, noszony zwykle na wizytę i bardziej oficjalne okazje.
pasmanteria – taśmy, galony, koronki, sznury skręcane ozdobnie, służące do obszywania ubiorów, mebli, poduszek, siodeł i uprzęży.
plisa – zaprasowany na sztywno fałd, stanowiący ozdobę ubioru, wynikający z kroju.
riuszka, riusza – pasek materiału (marszczony, plisowany lub układany) naszywany dla ozdoby na brzegu stanika lub spódnicy. Ten rodzaj
ozdoby, popularny w XVIII, w wieku XIX przywoływał minioną modę, dodawał nowym krojom i formom ubioru historycznego charakteru.
serso (fr. cerceau – okrąg) – drewniana obręcz, stosowana w popularnej grze, polegającej na rzucaniu i łapaniu jej na kijek.
| suknia rokokowa, rogówka, panier (fr. koszyk) – usztywniona spódnica lub stelaż obszyty płótnem, noszony pod spódnicą sukni dla jej usztywnienia i nadania kształtu. W Polsce rogówką nazywano dawniej także suknię noszoną na tej spódnicy. |
 |
suknia ślubna – białego koloru suknie stały się ubiorem panny młodej dopiero w XIX w. Wcześniej najważniejszym wyróżnikiem ślubnego stroju kobiecego było przybranie głowy. Wedle starej tradycji, był to wieniec z mirtu, symbolizujący czystość; później podobną wymowę miały zdobiące głowę i ubiór kwiaty pomarańczy. Ważnym akcesorium stroju był także
bukiet kwiatów, który wcześniej był zwykle dodatkiem do toalety balowej. Jego forma zmieniała się w czasie od skromnego – otoczonego koronką i ujętego w jubilerską oprawę – bukiecika biedermeierowskiego po dużą, spływająca w dół kaskadą kwiatów florystyczną kompozycję, popularną w modzie międzywojennej. surdut – najpopularniejsze wierzchnie okrycie męskie w XIX w., długie do kolan, zapinane od pasa w górę, z wykładanym lub stojącym kołnierzem, noszone na kamizelkę. Wywodzi się je od płaszcza redingot z początku XIX w. Forma tego ubioru ewoluowała i miała różne modyfikacje. Najczęściej szyto go z sukna w ciemnych kolorach, w zależności od mody: szarym, granatowym, brązowym, zielonym lub czarnym. W modzie biedermeieru, gdy – zarówno w kobiecych, jaki w męskich ubiorach – akcentowano talię, surdut zyskał nową linię. Był pasowany w talii, miał poszerzone biodra i ramiona. Surduty o prostym kroju, bez akcentowanej talii, z dwurzędowym zapięciem oraz klapami obszytymi czarnym atłasem, pojawiły się w 2. połowie XIX w. i w takiej formie przetrwały aż do I wojny światowej, kiedy wyszły z codziennego użycia.
Szyto je z czarnego i szarego sukna. Do połowy XIX w. surdut traktowano jak ubiór codzienny, w odróżnieniu od elegantszego fraka. Później rolę surduta przejęła marynarka, toteż w 2. poł. XIX w. był on noszony na bardziej oficjalne okazje i wraz z dwurzędową kamizelką, cylindrem i sztuczkowymi spodniami – stał się ubiorem ministrów i dyplomatów. Okrycia eleganckie i na szczególną okazję noszono zwykle w czarnym kolorze, a dawniej modny był także kolor ciemnoszary, zwany oxford grey. Na przełomie XIX i XX w. w oficjalnych ubiorach męskich przyjęto zasady, które pozwalały dobrać rodzaj ubioru do odpowiedniej okazji. Obok kroju ubiory różniły się drobnymi szczegółami, które pozwalały je rozpoznawać. Wśród ważnych detali były: rodzaj i kolor tkaniny, wykończenie klap i kieszeni, rodzaj, wielkość, sposób przyszycia i liczba guzików. Ta ostatnia w surdutach nie była dokładnie określona – najczęściej było ich od 8 do 4 na połach i 2 dodatkowe z tyłu, nad szlicem (rozcięciem na pół z tyłu ubioru) oraz po 4 na rękawach. Ważnym elementem tego ubioru są także: wysoko zapięta kamizelka z wykładanymi małymi klapkami, niewielka muszka wiązana pod małym, wysokim, sztywnym kołnierzykiem koszuli, noszonym zwykle do ubiorów wizytowych.
| szamerowanie – zdobienie ubiorów szeregiem pasmanteryjnych ozdób, charakterystyczne dla ubiorów polskich i węgierskich, często pojawiające się w XIX w. jako modny akcent w strojach kobiecych i męskich o charakterze domowym. |  |
|
| szustokor (fr. justaucorps – przylegający do ciała) – noszony pod koniec XVII i na początku XVIII w. męski wierzchni ubiór dopasowany w talii, o sztywnych, prowadzonych od linii bioder fałdach, które – odstając na boki – poszerzały w tym miejscu sylwetkę, z rękawami długości ¾ o charakterystycznych, szerokich mankietach. Wykończenie rękawów stanowiły koronkowe agażanty. |
 |
| tiurniura – początkowo włosiana poduszka, mocowana pod suknią na wysokości talii, kształtująca tren sukni z tyłu. Pojawiła się w kobiecym stroju pod koniec lat 60. XIX w., początkowo w formie wspomnianej poduszki, później – specjalnej ażurowej konstrukcji (klatki), a od 1878 r. – wielowarstwowej półspódnicy, złożonej z fałd i drapowań, przypinanej w charak- terze trenu. |  |
vetement, poloneza – typ części kobiecego ubioru, połączenie stanika i tuniki, mogło być krojone osobno lub jako stanik zszyty z tuniką.
wierzchnik wycieczkowy – krótka marynarka z filcowanej wełny. W ostatniej ćwierci XIX w. zarówno panowie, jak i panie, byli coraz bardziej aktywni fizycznie. Jedną z form rekreacji była turystyka piesza, w terenach górskich połączona ze wspinaczką. Tak narodziło się taternictwo, które oprócz swobodnego i wygodnego stroju wymagało także odpowiedniego wyposażenia – butów, nakrycia głowy, laseczki i podsta-
wowego sprzętu wspinaczkowego. Ubiory pierwszych taterników wzorowane były na strojach górali – jasne spodnie i krótka marynarka. Szyto je z miękkich wełnianych tkanin, częściowo filcowanych, przez co nieprzemakalnych, takich jak popularny wówczas pasiasty melton.
woalka – cienka, rzadka, przejrzysta tkanina, najczęściej tiul bądź szyfon, mocowana do kapelusza, osłaniająca twarz, modna zwłaszcza w okresie secesji; obecnie element kobiecego żałobnego nakrycia głowy.
wolant – szeroka falbana krojona z klosza, przymarszczana, stanowiąca wykończenie rękawów sukni lub narzutki, dekoltu, naszywana także na spódnicach.
żabot – ozdoba z koronki, haftowanego płótna, tiulu bądź żorżety, noszona przy szyi koszuli od końca XVII i w XVIII w. jako dopinany element ozdobny, wchodzący w skład kompletu agażantów. W XIX i XX w. żabot pojawiał się także w modzie kobiecej jako ozdoba stanika sukni, bluzki lub żakiecika.
żakiet – okrycie męskie o wyciętych połach, ostro rozchodzących się od górnego guzika. Z tyłu poły są długie, rozcięte na środku, przytrzymywane guzikami
(podobnie jak we fraku). Z kamizelką, sztuczkowymi spodniami i cylindrem stanowił męski strój formalny, ale nie wieczorowy. Pod koniec XIX w., noszony do spódnicy na bluzkę, stał się także częścią kobiecego ubioru, złożonego ze spódnicy i żakietu w tym samym kolorze, zwanego kostiumem.
żałoba narodowa – ogłoszona została 3 marca 1861 r. po pogrzebie pięciu Polaków, zabitych podczas demonstracji patriotycznych. W latach 1861-1866 na ziemiach polskich, na skutek politycznych wypadków związanych z powstaniem styczniowym, zaangażowane patriotycznie damy przywdziewają żałobę narodową. Noszą toalety modnego kroju, ale w czarnym, wyrażającym smutek i żałobę kolorze, często rozjaśnione bielą kołnierzyka i mankietów. Żałobne akcenty pojawiają się także na ozdobach kapeluszy, parasolkach, torebkach, które nawet jeśli są kolorowe, obszywane są czarną lamówką. Nawet dziewczęta noszą suknie czarne, szare, biało- czarne lub w popielate paski. Również dziecięce zabawki nabierają żałobnego charakteru: drewniane obręcze, toczone przez chłopców, owinięte są czarno-białymi wstążkami. Symbolem żałoby narodowej jest też biżuteria: żelazne bransolety, przypominające więziennekajdany, broszki w kształcie korony cierniowej – zastąpiły rodowe klejnoty, oddane na zasilenie powstańczego zrywu. Biżuterię powstańczą wykonywano zazwyczaj z onyksu i czarnego szkła weneckiego, a także z ebonitu, lakierowanego na czarno drewna, metalu pokrytego czarnym szkliwem. Najwięcej zachowało się z tego okresu czarnych, emaliowanych obrączek ze srebrnym orzełkiem, a także drewnianych krzyżyków z metalowymi skuwkami, noszonych na łańcuszkach i aksamitkach. Patriotycznych uczuć nie osłabiły nawet kary i stosowane przez zaborców represje za noszenie tego rodzaju biżuterii.
żupan – staropolski ubiór męski o kroju długiej sukni, zapinanej na rząd małych guzików lub haftek, albo szamerowanej, noszony przez szlachtę od XVI do połowy XIX w.
Komentarze:
Piękny album i znakomite komentarze strojów na zdjęciach. Słownik bardzo przydatny także dla laików. Szczególnie dziękuję za prosty język
Veni, vidi i piękno fotografii XIXw jak zwykle mnie urzeka swoim niepowtarzalnym światem,ktory już zniknął i nie powróci. Mimo ze kolor jakby jednostajny bo w sepii, tworzy klimat prwnej tajemniczości,mgły z której wyłaniają się Postaci zapomniane.Jakże zmieniła się mimika twarzy tych Ludzi XIXw w porównaniu lat już 20 i 30 , XXw. Koniec epoki, fin de si?cle spowodował inne "spojrzenie" nawet na fotografii.Nie statyczna poza ale ruch i uśmiech. Można rozwinać pomysł wystawy samej w sobie o pewne szczegóły ale znaczące może o dołączenie na płytkach archiwalnych filmików ilustrujących epokę przedstawiana? może:).Wystawa interesujaca i pouczająca -najważniejsze nie pozwalająca zapomnieć.